به همت پژوهشکدۀ فلسفه و کلام اسلامی برگزار شد.
دومین پیش‌نشست همایش بین المللی مطالعات تطبیقی اخلاق در اسلام و مسیحیت با حضور پروفسور ژوزف شیر از ایتالیا و دکتر سید مصطفی دریاباری در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی د رتاریخ 19/09/1401 در تالار شهید سلیمانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد. در ادامه گزارشی از این نشست علمی تقدیم می‌گردد.
جلسه با استقبال از پروفسور ژوزف شیر از ایتالیا در رم آغاز شد و با معرفی دو طرف بحث، از طرف اروپایی [طرف واتیکان] آقای جوزف لیون و از طرف ایرانی دکتر سید مصطفی دریاباری [مشاور و معلم]، مباحث ادامه پیدا کرد. دکتر دریاباری با خوش‌آمدگویی به آقای جوزف و دانشجویان دانشگاه آغاز سخن کردند و سپس آقای جوزف سخنرانی خود را با تقسیم آن به دو بخش آغاز کرد: الف) نحوه گفتگوی خدا با بشریت در کتاب مقدس؛ ب) چگونه گفتگوی ما باید منعکس‌کننده گفتگوی خدا با بشریت باشد.
سپس نقطه آغاز در کتاب مقدس را بیان کردند که آفرینش کیهان [جهان] مانند خانه‌ای برای مرد و زن است تا نمایندگان بشریت هستند.
صحنه دوم، گفتگوی خدا و بشریت، صحنه پس از طوفان است که نوح از کشتی بیرون می‌آید. پس از فرونشست آب، خداوند نه‌تنها با نوح و نه‌تنها با کل بشریت بلکه با کل مخلوقات پیمان بست و رنگین‌کمان مهر گفتگوی خدا و بشریت بود که پل بین آسمان و زمین بود.
در صحنه سوم خداوند به ما سفارش می کند که او را دوست بداریم و همسایه خود را با تمام وجود دوست داشته باشیم و آن را به فرزندانمان و به خانواده‌مان بیاموزیم... عشق به همسایه نتیجه عشق به خداست. در مواجهه با یکدیگر باید عیسی را در یکدیگر ببینیم. انگار او ما را قضاوت می‌کند. او سه مورد را ذکر می‌کند که اولی داستان حضرت عیسی و افسر یا سرباز است. یک سرباز رومی با عیسی ملاقات کرد و از او التماس کرد که خدمتکارش را شفا دهد. عیسی می‌خواست به خانه سرباز برود، اما افسر گفت من لیاقت ندارم که تو به خانه من بیایی. فقط کلمات را بگو و خدمتکار من شفا خواهد یافت. در اینجا از یک سو، نگرش محبت و شفقت عیسی و از سوی دیگر نگرش ایمان و اعتماد سرباز رومی را داریم.
مورد دوم، برخورد حضرت عیسی با یک زن لبنانی سوری است. ما زنی داریم که احتمالاً بت‌پرست و خارجی است و از حاشیه جامعه رانده شده است. با این حال، او به دنبال عیسی است تا او دخترش را از یک روح شیطانی رها کند. عیسی ابتدا با او با لحن شدیدی صحبت می‌کند تا ایمان خالص او را آشکار سازد. در نهایت او نه تنها دخترش را از روح شیطانی رها می‌کند، بلکه حتی او را از مطرود‌بودن رها می‌سازد و او الگوی ایمان و اعتماد به عیسی می‌شود. مورد سوم، برخورد حضرت عیسی با زنی سامری است: عیسی از یک زن سامری کمی آب می‌خواهد و در این درخواست ساده آنچه در می‌آید گفتگویی است که حضرت عیسی به قلب او می‌رساند و به او می‌گوید که فراتر از نزاع‌های باستانی نگاه کند.
در هر سه مورد ما در عیسی و انجیل آن نگرش‌هایی را می‌بینیم که برای گفتگو ضروری هستند: ابراز ایمان، اعتماد، شفقت، همدلی و گوش‌دادن. اینها مؤلفه‌هایی هستند که امروز باید پایه‌های گفتگوی بین ادیان را بنا کنند. پروفسور جوزف اشاره کرد که او ترجیح میدهد از واژه «تعامل پویا» به جای «اخلاق تعامل» استفاده کند؛ زیرا ملاقات پیروان سایر ادیان فرایندی مستمر و دارای احترام، درک، اعتماد و رشد متقابل است. ویژگی‌هایی که وی در سه مورد ذکر کرد باید نقطه آغاز در گفتگوها باشد. دین به خودی خود بر گفتگوی مستمر بین اله و انسان در فرایندی ابدی و فانی است مبتنی. مهم و حیاتی است که به رشد متقابل بین ادیان و جوامع قومی مختلف بر اساس احترام متقابل، صداقت و صراحت منجر شود.
گفتگوی بین ادیان به معنای گوش‌دادن و احترام‌گذاشتن است و این باید متقابل باشد. پروفسور جوزف از پاپ فرانسیس نقل کرد که در یکی از سخنرانی‌هایش می‌گوید: لازم است همه چیز با احترام به اعتقادات دیگران پیش رود، حتی کسانی که شما آنها را باور ندارید، اما ما باید شجاعت و صبر داشته باشیم تا با یکدیگر روبه‌رو شویم و اینجاست که نقش پیشوایان دینی مشخص می‌شود.
گفتگوی بین ادیان باید قبل از هر چیز گفتگو با خدا و سپس گفتگو درباره خدا باشد. آیه‌ای از قرآن است که همیشه به من الهام میدهد: آیه 48 از سوره مبارکه مائده [و اگر خدا می‌خواست شما را امت واحدی قرار می‌داد، اما [اهداف او ایجاب می‌کرد] که شما را در آنچه داده است بیازماید. پس در همه کارهای نیک پیش‌قدم باشید. بازگشت همه شما به سوى خداست و او شما را از آنچه در آن اختلاف مىكرديد آگاه مىسازد.]
کلام پایانی: اصل و هدف نهایی دستیابی به وضوح، ارائه از طریق شفافیت در ارتباطات است. باید با رفع سوء تفاهم در مورد آنچه که همه افراد ممکن است درگیر باشند، به طور‌کلی صادق بود و در مورد آنچه که همگان تصور می‌کنند اعتقادات اساسی دیگران است، گفتگو کرد .ثبات یکی دیگر از عوامل کلیدی در گفتگوی بین ادیان است.
در ادامه این نشست علمی دکتر دریاباری گفتند: قرآن از پایبندی به یکی از اصول مهم اسلام که در سوره مبارکه اسراء آیه 70 آمده است ]ما فرزندان آدم را كرامت بخشيديم[ سخن می‌گوید. قرآن می‌گوید انسان چه مرد باشد چه زن کرامت دارد؛ همچنین در سوره ممتحنه آیه 8 اصطلاح [تبرّوهم و تقسطوا الهیم] را داریم که به معنای دوست داشتن در بالاترین سطح و رفتار منصفانه است. دکتر دریاباری حدیثی از حضرت محمد صلی الله علیه و آله ذکر کرد [من قتل قتلًا من أهل الذِّمَّةِ لَمْ یَرِحْ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ]؛ هر کس شخصی از اهل ذمّه را بکشد، بوی بهشت را استشمام نمی کند؛ همچنین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: (من ظلم معاهدا کنت خصمه)؛ هر که به کسی ستم کند، من دشمن او هستم.
امام صادق علیه السلام می فرماید: (إنْ جَالَسَكَ يَهُودِيٌ فَأَحْسِنْ مُجَالَسَتَهُ)؛ اگر با یهودی نشستی، با او مهربان باش.
امام علی علیه السلام به یک یهودی می فرماید: [یا اخا الهیود] ای برادر یهودی.
امام رضا در پاسخ به سؤالی که می‌گوید چگونه برای یهودی یا مسیحی دعا کنم؟ می‌فرمایند: به او بگو خداوند تو را در دنیا برکت دهد: (کَیْفَ أَدْعُو لِلْیَهُودِیِ وَ النَّصْرَانِیِّ قالَ تَقُولُ لَهُ بَارَکَ اللَّهُ لَکَ فِی الدُّنْیا).
امام علی علیه السلام به یکی از والیان خود می فرماید: (أَشْعِرْ قَلْبَکَ الرَّحْمَةَ ِللرَّعِیَّة وَ الْمَحَبَّة لَهُمْ وَ اللُّطْفَ بِالْإِحْسانِ إِلَیْهِم)؛ دلت را با مردم مهربان کن و به آنان محبت کن و در نیکی با آنان تعامل کن.
امام صادق علیه السلام می فرماید: (رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً اجْتَرَّ مَوَدَّةَ النَّاسِ إِلَی نَفْسِه)؛ خدا رحمت کند بنده ای را که محبت مردم را به خود جلب می‌کند.
امام کاظم علیه السلام می‌فرماید: یا هِشامُ گر کسی با شما خوب رفتار کرد با او همان طور رفتار کنید که او با شما رفتار کرد، حتی بیشتر؛ مثلاً اگر کسی به شما هدیه‌ای داد، نباید فقط به او هدیه بدهید، بلکه باید هدیتان بهتر هم باشد.
امام علی علیه السلام می‌فرماید: ]دماؤهم كدمائنا، و اموالهم كاموالنا[؛ خون آنها مانند خون ما و دارایی آنها مانند دارایی ماست.
پروفسور جوزف در پایان خاطرنشان کرد که او در مورد گفتگو صحبت کرده است؛ زیرا بدون گفتگو تعاملی وجود ندارد و بدون تعامل گفتگویی وجود ندارد.