پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی - پژوهشکده فلسفه و کلام/حکمت الهی و آفرینش هدف‌دار

بررسی هدف از خلقت در کتاب: حکمت الهی و آفرینش هدف‌دار شیرزاد، امیر؛ حکمت الهی و آفرینش هدف‌دار؛ تهیه‌کننده: پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی؛ چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، بهار 1391، 304ص رقعی.

کتاب حاضر پژوهشی است در حکمت الهی. آنان‌که خدا را با اوصاف حکیم‌بودن و غنی‌بودن باور داشته‌اند، ممکن است این پرسش برایشان مطرح گردد که خدای متعال با وجود حکمت و غنای ذاتی‌اش، چه هدفی از آفرینش موجودات دارد؟ فاعلی که حکیم است، همه افعالش بر اساس حکمت است و هیچ فعلی از او خارج از قلمرو حکمت او نیست. از سوی دیگر، بحث حکمت الهی با مباحث دیگری چون جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و غیر اینها ارتباط تنگاتنگ دارد؛ همچنان‌که حکمت الهی با توحید، نبوت، امامت، معاد، اختیار، تکلیف و... مرتبط است؛ بنابراین فراگیری،‌ بنیادی و مهم‌بودن موضوع حکمت و فقدان نوشتاری فارسی و مستقل در این زمینه تحریر کتابی درباره آن را ایجاب می‌کند.
کتاب حاضر به‌طور مشخص درباره سه پرسش اساسی بحث کرده است: 1. مراد از حکمت چیست؟ حکیم کیست؟ و حکیم‌بودن خدای متعال به چه معناست؟ 2. خدای متعال با اینکه غنی محض و بی‌نیاز مطلق است، چرا جهان را آفرید؟ هدف او از آفرینش چه می‌باشد؟ و حکمت الهی در خلقت چیست؟ 3. آیا آفرینش به‌عنوان فعل الهی دارای هدف و غایت است؟ اگر پاسخ مثبت است، آن غرض و غایت کدام است؟ در خلال پاسخ به این سؤالات، مباحثی مطرح شده است که خوانندگان را با دیدگاه‌ها و نگرش‌های گوناگون درباره حکمت و هدف‌داری افعال و آفرینش خدا آشنا می‌سازد. بررسی ابعاد گوناگون این مسئله، علاوه بر غنی‌سازی فکر و شناختِ خدا، معرفت انسان به جهان و خویشتن را عمیق‌تر می‌سازد. پژوهشگر کوشیده است که دیدگاه‌های گوناگون درباره هدف‌داری افعال خدا به‌ویژه هدف‌مندی آفرینش را در چهارچوب خاصی تبیین بررسی و تعریف‌های گوناگون از حکمت و هدف‌داری بیان کند.
مبنای کار نویسنده روش عقلی و استدلالی است و از براهین نقلی جز در مواردی معدود پرهیز شده است. وی در مباحث خود رویکردی انتقادی و تطبیقی در پیش گرفته است که بدین ترتیب خوانندگان را با دیدگاه‌های مختلف آشنا می‌سازد.
وی در بررسی چیستی حکمت، دیدگاه دانشمندان مسلمان را بیان و تعاریف آنان را به دو دسته کلی تقسیم کرده است: گروهی از منظر حسن و قبح به حکمت الهی می‌نگرد، گروهی که نگاه هستی‌شناسانه دارد. ملاحظه حکمت الهی به‌معنای اخص کلامی آن (غرض‌داشتن خدا از خلقت) و توجه به اخذ معنای غایت‌مداری در معنای فلسفی آن دو پرسش عمده را مطرح می‌سازد که بخش دوم و سوم کتاب عهده‌دار پاسخ به آنهاست: پرسش اول اینکه آیا خدا از فعل خود هدفی دارد؟ دوم اینکه آیا فعل الهی غایت‌مدار است؟ نویسنده پاسخ هر یک از پرسش‌ها را از سه رویکرد بررسی کرده است: رویکرد اشاعره، رویکرد عدلیه و رویکرد حکما. در نهایت به بررسی تطبیقی این سه رویکرد پرداخته است. در باب هدف‌داری موجودات، سه تصویر ارائه شده: تصویر اول: هر موجودی برای کمال آفریده شده است و هر موجودی که در مرتبه آغازین هستی خود واجد همه کمالات ممکن خود نیست، به‌گونه‌ای آفریده شده که به اقتضای ذاتی خود رو به سوی کمال دارد. تصویر دوم: تصویر دوم مبتنی بر اثبات نوعی شعور و آگاهی در همه موجودات است. تصویر سوم: همه موجودات در این هدف و علت غایی‌اند، اما این هدف‌داری، نه در موجودات طبیعی، بلکه در ذات فاعل‌های فوق طبیعی و علل عالی است که فاعل‌های طبیعی مسخر آنها می‌باشند. بر هر یک از این تصویرها، استدلالاتی عرضه گردیده که مورد بررسی نویسنده قرار گرفته است.


امتیاز دهی

بيشتر

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط

پربازدید‌ترین مطالب

نشست علمی «علوم شناختی دین CSR و کمک به اصلاح باورهای دینی

مطالب مرتبط

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می باشد.